महान्यायाधिवक्ता सबिता भण्डारी र न्यायको तराजु
नेपालको न्यायिक इतिहासमा पहिलो पटक महिला महान्यायाधिवक्ता बनेकी सबिता भण्डारी। यो केवल एक पदमा पुगेको उपलब्धि मात्र होइन, नेपाली महिलाको संघर्ष, सपना र सम्भावनाको प्रतीक हो। तर यो पदसँगै जोडिएको एउटा गहिरो विवाद छ — “गौशाला–२६” को पीडा, जसले सबिता भण्डारीलाई कानुनी जगतमा मात्र होइन, सामाजिक चेतनाको धरातलमा पनि प्रश्नको घेरामा ल्याएको छ।
१. नारीको आरोहण : उपलब्धिको चमक
नेपाली समाजमा महिलाहरू लामो समयदेखि राज्यका शक्तिशाली निकायहरूबाट टाढा राखिएका छन्। न्यायपालिका, प्रशासन वा राजनीति — सबै क्षेत्रमा पुरुष वर्चस्व छ।
महिला महान्यायाधिवक्ताको नियुक्तिले यो वर्चस्वलाई तोडेको छ।
यसले देखाएको छ कि महिलाहरू केवल घरभित्रको भूमिकामा सीमित छैनन्, राज्यका उच्च तहमा पुग्ने क्षमता उनीहरूसँग छ।
महिला विद्यार्थी, कानुन पढ्ने युवती, अधिकारका लागि संघर्षरत नारी आन्दोलनका लागि यो एक प्रेरणादायी क्षण हो।
तर उपलब्धिको चमक मात्र पर्याप्त छैन। त्यसको न्यायसंगत प्रयोग नभएमा त्यो चमक आफैंं छायामा परिणत हुन सक्छ।
२. “गौशाला–२६” को पीडा : न्याय र अविश्वास
“गौशाला–२६” मा घटेको घटना केवल एउटा स्थानको कथा होइन, नेपालमा नाबालिग छोरीहरूको सुरक्षा र सम्मानसँग गाँसिएको पीडा हो।
जब नाबालिगले आफ्नो पीडाको आवाज उठाइन्, समाजले न्यायको अपेक्षा गर्यो।
तर, सबिता भण्डारी अभियुक्तको पक्षमा उभिएको देख्दा पीडितले न्यायभन्दा निर्दोष ठहरिएका शक्तिशालीको हाँसो मात्र देखे।
यसले “न्याय शक्तिशालीको लागि मात्र हो” भन्ने धारणा अझ बलियो बनायो।
न्याय प्रणालीमा विश्वास गुमाउनु भनेको केवल एउटा व्यक्तिको पराजय होइन, सम्पूर्ण समाजमा निराशा फैलिनु हो।
३. महिला अधिकार र लैङ्गिक न्यायको प्रश्न
महिला अधिकार आन्दोलनले वर्षौँदेखि उठाउँदै आएको माग के हो?
समानता : न्याय, शिक्षा, अवसरमा समान पहुँच।
सुरक्षा : हिंसा, शोषण र दमनबाट मुक्त जीवन।
न्याय : पीडित महिलाले कानूनी संरचनामा भरोसा गर्न सक्ने अवस्था।
तर जब एक महिला वकिल वा महान्यायाधिवक्ता शक्तिशाली पुरुषलाई जोगाउने प्रक्रियामा देखिन्छिन्, यसले नारी अधिकार आन्दोलनलाई गम्भीर प्रश्नमा उभ्याउँछ :
👉 के महिला नेतृत्व केवल पदमा सीमित छ?
👉 कि त्यो नेतृत्व पीडित महिलाको आवाजलाई व्यवहारमै न्याय दिलाउने सामर्थ्य बोकेको छ?
४. नारी जागरण र चेतनाको यात्रा
महिला जागरण भन्नासाथ केवल पदमा पुग्नु मात्र होइन, समाजभित्र चेतना भित्र्याउनु हो।
गौशाला–२६ ले देखाएको छ कि कानुन मात्र होइन, सामाजिक चेतनाको जग पनि कमजोर छ।
महिलाले महिलाकै पीडालाई बुझेनन् भने, जागरण अधुरो हुन्छ।
यसैले नारी नेतृत्वले अझै प्रष्ट सन्देश दिनुपर्नेछ — “हामी पीडितलाई पनि न्याय दिन सक्छौं, शक्तिशालीको पक्षमा मात्र होइन।”
नारी अधिकारको जागरणले तब मात्र पूर्णता पाउँछ जब महिलाहरू न्यायका तराजुमा सन्तुलन ल्याउन सक्छन्।
५. सबिता भण्डारीको चुनौती र अवसर
सबिता भण्डारीलाई इतिहासले दुई बाटो देखाइरहेको छ :
विगतको छायाँमा कैद हुने बाटो : जहाँ उनी केवल शक्तिशालीलाई जोगाउने वकिलको छविमा सीमित हुन्छिन्।
न्यायको संरक्षक बन्ने बाटो : जहाँ उनी महिला अधिकार, नाबालिग सुरक्षा, र पारदर्शी न्यायप्रणालीलाई सुदृढ गर्ने ऐतिहासिक पात्र बन्न सक्छिन्।
उनको प्रत्येक कदमले अब न केवल न्याय प्रणाली, तर महिला अधिकार आन्दोलनलाई समेत दिशा दिनेछ।
६. निष्कर्ष : “गौशाला–२६” बाट इतिहासको पाठ
“गौशाला–२६” को पीडाले हामीलाई सिकाएको छ —
केवल पदमा महिला पुग्दा न्याय स्वतः सुदृढ हुँदैन।
महिलाले महिलाकै पीडा सुन्नु, बुझ्नु र न्याय दिलाउनु अनिवार्य छ।
नारी जागरण केवल संघर्ष होइन, न्यायप्रणालीमा भरोसा जगाउने अभ्यास हो।
सबिता भण्डारी आज नेपालकी पहिलो महिला महान्यायाधिवक्ता बनेकी छिन्। यदि उनले आफ्नो पदलाई केवल प्रतिष्ठा होइन, न्यायको अभ्यासमा परिणत गर्न सकिन् भने, उनी महिला अधिकार र नारी जागरणको नयाँ अध्याय बन्नेछिन्।
तर यदि उनी विगतकै विवादमा अड्किइन् भने, उनको नाम “गौशाला–२६” को पीडामा मात्र सीमित भएर रहनेछ।
