छाब्दी बाराही मन्दिर : तनहुँको आकर्षक धार्मिक र पर्यटकीय धरोहर
तनहुँ जिल्लाको व्यास नगरपालिका–१४, दमौली बजारबाट करिब ६ किलोमिटर पूर्वतिर अवस्थित छाब्दी बाराही मन्दिर धार्मिक, ऐतिहासिक र प्राकृतिक सौन्दर्यले भरिएको पवित्र स्थल हो। यो मन्दिर जङ्गलले घेरिएको शान्त र हरियो वातावरणमा रहेको छ, जहाँ भक्तजनहरू आस्था र श्रद्धाका साथ पूजा–आराधनाका लागि पुग्ने गर्छन्।
छाब्दी बाराही मन्दिरमा बाराही देवीको आराधना गरिन्छ। जनविश्वास अनुसार यहाँको कुण्डमा सुनको टिक्ला लगाइएको माछा रहेको छ, जसलाई देवीको प्रतीकका रूपमा मानिन्छ। पुराणकथामा उल्लेख भएअनुसार, एक माछाको पेटबाट निस्किएकी बालिकाले यही स्थानमा देवीको रूप लिई बाराहीका रूपमा स्थापना भएको विश्वास छ।
यो मन्दिरको धार्मिक सम्बन्ध ढोर बाराही मन्दिरसँग पनि जोडिएको पाइन्छ — दुवै मन्दिरलाई दिदी–बहिनीको रूपमा लिइन्छ। यहाँ हरेक वर्ष बडादशैं, तिहार, र अन्य विशेष अवसरमा भक्तजनहरूको ठूलो भीड लाग्ने गर्छ। हाँस, परेवा, राँगा आदिको बलि दिने परम्परा यहाँ अझै प्रचलित छ।
छाब्दी बाराही मन्दिरमा विशेष नियमहरू पनि छन्। प्रत्येक वर्ष श्रावण महिनामा र प्रत्येक एकादशी औंशी मा मन्दिर बन्द रहने परम्परा छ। साथै, महिनावारी भएका महिलाहरू र उनीहरूका श्रीमानहरूले मन्दिरमा प्रवेश नगर्ने चलन पनि रहँदै आएको छ।
धार्मिक महत्वसँगै यो स्थान पर्यटकीय दृष्टिले पनि निकै आकर्षक छ। यहाँको हराभरा जंगल, शान्त वातावरण र परम्परागत वास्तुकलाले छाब्दीलाई तनहुँको एक अद्वितीय गन्तव्य बनाएको छ। मगर समुदायको सांस्कृतिक र धार्मिक परम्परासँग समेत यो मन्दिर गहिरो रूपमा जोडिएको मानिन्छ।
तनहुँका स्थानीयवासी मात्र नभई अन्य जिल्लाका श्रद्धालु र पर्यटकहरू पनि यहाँको दर्शनका लागि आउने गर्छन्। प्राकृतिक सौन्दर्य, आस्थाको ऊर्जा र ऐतिहासिक महत्त्वका कारण छाब्दी बाराही मन्दिर तनहुँको गौरव र सम्पदाको रूपमा स्थापित भएको छ।
